Sayı 5

Dikkuyruk Şenliği

Burdur Belediyesi ve Doğal Hayatı Koruma Derneği 21 Ekim 2000 tarihinde Burdur'da Dikkuyruk Şenliği'ni düzenlediler. Burdur belki de Türkiye'de kuş korumacılığı denince ilk akla gelen yer. Nedeni de Burdur Gölü ve burada kışlayan dikkuyruklar. Burdur halkı göllerindeki bu konukların öneminin farkında. Bu yüzden Burdur, Dikkuyruk Şenliği'ni yapmak için en doğru yer.

Şenliğin Türkiye'nin heryerinden gelen kuş gözlem topluluklarının desteği ile gerçekleştiğini belirtmek gerek. Şenliğin açılışı yaklaşık 1000 kadar öğrenci ve topluluk üyesinin yürüyüşü ile başladı. Şenlik alanındaki açılış konuşmalarıyla birlikte en güzel saatler başlamış oldu. Şenlik boyunca topluluklar standlarında kendi çalışmalarını ve bölgelerini tanıtırken kendileri için düzenlenen küçük oyunlara katılmayı da ihmal etmediler.

Şenlikte yer alan belki de en önemli etkinlik çocuklar için hazırlanan Dikkuyruk oyunları oldu. Tam 7 değişik oyunun tamamını oynayan çocuklar küçük hediyeler aldılar. Oyunlar ise birbirinden zevkli ve öğreticiydi: dikkuyruk şapkası yapma, kaptı kaçtı, habitat, göç, kuş sesleri dinleme, zooplankton yeme ve kuş resmi yapma oyunları.

Katılımcılar ve şenliği düzenleyenler daha şimdiden bir yıl sonraki şenlikte neler yapılacağını konuşmaya başladılar bile. Sizleri de şimdiden II. Dikkuyruk Şenliği'ne davet ederiz.

2000 Yılında Bahrilere Dikkat

NABU, Birdlife International'ın Almanya ortağı, 2001 yılında Bahri'yi yılın kuşu olarak belirledi. Buradan yola çıkarak Türkiye'deki kuş gözlemcileri de "Bahri" ile ilgili daha ayrıntılı veri toplama konusunda özen göstermeye başladılar. Sizler de bundan sonra gördüğünüz Bahri'leri daha dikkatli inceleyip, verileri daha ayrıntılı değerlendirebilirsiniz. Bahri ile ilgili kayıtlar DHKD ve Samsun Kuş Gözlem Topluluğu tarafından değerlendirilecek.
Sayı: Sayılabiliyorsa rakamla, yoksa kategori ile.
Yer: Haritalanabilecek bir yer bilgisi (enlemboylam ya da falanca gölün kuzey kıyısı vb.)
Habitat: Tatlı/acı/tuzlu göl, deniz.
Davranış: Kur davranışı var mı?
Yaş: Genç bireylerin özellikle belirtilmesi.
Ölü kuşlar: Ayrıca belirtilmeli; petrol lekesi var mı? Vurulmuş mu?
Diğer durumlar: Özellikle sert kışlarda kıyıya vurmuş bireyler olabilir; bu tür bireyler, insan vb. tehditlere tepki verememeleri ile tanınabilirler;
Diğer ayrıntılar: Tarih, saat, hava sıcaklığı, durumu ve mümkünse rüzgar yönü ve şiddeti.

Nerede Neler Oluyor?

Türkiye Kuş Konferansı

1999 yılının Eylül ayında tüm kuş topluluklarının Seyfe'de buluşmasıyla başlayan kuş ailesinin büyümesi, Türkiye Kuş Konferansı'nın yaklaşık bir yıl sonra Burdur'da gerçekleşmesi noktasına kadar geldi. Daha ilk geziden itibaren konuya olan duyarlılık ve ilgilerini gösteren topluluk üyeleri, Doğal Hayatı Koruma Derneği'nin tüm bu çalışmaları 2000 yılında ÖKA İzleme Projesi kapsamında değerlendirmesi ile Dernek bünyesindeki yerini buldu. Özellikle 2000 yılı içerisinde toplulukların kapasitelerini artırmak için yapılan çalışmaların en önemlisi Burdur'daki konferans oldu.

Konferansın gerekliliği toplulukların kendi bölgelerinde ve ulusal bazda ciddi çalışmalar yapmak istemeleri üzerine yaz başında ortaya çıktı ve hazırlıklar başladı. Gelen istekler doğrultusunda konferans, kuş gözlemcilerinin bilgilendirilmesi ve ortak konularda kararlar alınması kapsamında değerlendirildi. Burdur tabi ki bu organizasyonun gerçekleştirilmesi için en anlamlı yerdi ve Burdur Belediyesi'nin desteğini de almamızla konferansın hazırlıkları tamamlandı.

Konferans Burdur Belediye Başkanı Nejdet İlgün'ün açılış konuşması ile başladı. Birdlife Internartional'ı temsilen konuşma yapan Umberto Gallo-Orsi'nin ardından kuş uzmanları sunuşlarını yaptılar. Öğleden sonra ise kuş gözlem toplulukları kendi çalışmalarını anlattılar.

Konferansın ikinci gününde topluluklar tam üç başlık altında altı ayrı grupla atölye çalışmaları yaptılar. Önemli kuş alanlarının izlenmesi, kuş verilerinin değerlendirilmesi, ortak proje olasılıkları ve kuş gözlemciliğinin nasıl yaygınlaştırılacağı konularında yapılan çalışmalar gün boyunca sürdü. Çalışmaların sonuçlarının sunulmasının ardından program sona erdi.

Konferansın belki de en önemli sonucu Türkiye' deki kuş korumacılığına gelecekteki şeklini verecek ilk adımın iki gün boyunca oldukça sıkı bir şekilde çalışan topluluk üyeleri tarafından belirlenmesi oldu. Bu sonuçlar Doğal Hayatı Koruma Derneği'nin 2001 yılı planlarına temel oluşturdu. Çalışmalardan çıkan sonuçlar en kısa zamanda Doğal Hayatı Koruma Derneği tarafından hazırlanıp topluluklara iletilecek.

Doğal Hayatı Koruma Derneği olarak 19 - 20 Ekim 2000 tarihlerinde düzenlediğimiz Türkiye Kuş Konferansı'nın gerçekleşmesini sağlayan Burdur Belediyesi'ne ve tüm kuş gözlem topluluklarına bir kez daha teşekkür ederiz.

İstanbul'da Göç Bir Harika

İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu 16 - 24 Eylül tarihleri arasında Türkiye'deki tüm kuş gözlem topluluklarını da davet ettiği yırtıcı göç çalışmasını İstanbul'un değişik bölgelerinde gerçekleştirdi. Çalışma boyunca 9 gün sürekli arazide olan topluluk üyeleri Anadolu yakasının değişik bölgelerinde sayım yaparken, bazı günler ayrı noktalardan da gözlemler yaptılar. Çalışmadan çıkan en önemli sonuçlardan biri süzülen kuşların boğaz üzerinde kesin bir geçiş noktalarının olmamasıydı. Çalışmanın sonuçları bültenin Toygar'dan Kayıtlar bölümünde yer almaktadır. Doğal Hayatı Koruma Derneği olarak 19 - 20 Ekim 2000 tarihlerinde düzenlediğimiz Türkiye Kuş Konferansı'nın gerçekleşmesini sağlayan Burdur Belediyesi'ne ve tüm kuş gözlem topluluklarına bir kez daha teşekkür ederiz.
Murat Bozdoğan
İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu

Dikkuyruk İzleme Projesi

Doğal Hayatı Koruma Derneği 2000 yılında nesli küresel ölçekte tehlike altında olan dikkuyrukların göç ve kışlama alanı olarak kullandıkları üç alanın 2000 yılının ikinci yarısında düzenli olarak izlenebilmesi için Dikkuyruk İzleme Projesi'ni Temmuz ayı içerisinde hazırladı. Projeye gerekli ilgi BirdLife International'ın Avrupa Bölümü'nden geldi ve proje Ağustos ayında başladı.

Projenin amacı dikkuyrukların göç hareketlerinin ve kullandıkları alanların belirlenmesi, türü tehdit eden nedenlerin belirlenmesi ve bölge halkının konu hakkında bilinçlendirilmesi olarak belirlendi.

Projenin gerçekleşmekte olduğu alanlar Akyatan Gölü, Burdur Gölü ve Kızılırmak Deltası. Alanlarda yapılan sayımlar Çukurova Kuş Gözlem Topluluğu, Akdeniz Üniversitesi Kuş Gözlem Kulübü, Burdur Belediyesi Kuş Gözlem Topluluğu ve Samsun Kuş Gözlem Toplulukları tarafından gerçekleştirilmekte.

Proje sonunda alınacak sonuçların başında kuş gözlem topluluklarının kapasitelerinin gerek teknik, gerekse optik bakımdan artması gelecek. Bunların. yanında dikkuyruk hakkındaki bilgilerimiz artarken Önemli Kuş Alanlarımız'ın düzenli olarak izlenmesi konusunda da önemli bir adım atmış olacağız. Proje bittikten sonra da alanların izlenmesine devam edebilecek olan topluluklar böylece sürekli bir izleme sağlayarak alanlardaki gelişmeleri takip edebilecekler. Projeden çıkacak bir başka önemli sonuç ise projenin diğer topluluklara da örnek olabilecek bir çalışma olmasıdır.

Erciyes Üniversitesi Kuş Gözlem Günleri

Sultan Sazhğı, Erciyes Dağı ve Tuzla Gölü

Türkiye kuş gözlem topluluklarının genç üyesi olan ERKUŞ (Erciyes Üniversitesi Kuş Gözlem ve Gezi Kulübü) kuş gözlemcilerini bir araya getiren ve Kayseri çevresini tanıtan Birinci Erciyes Üniversitesi Kuş Gözlem Günleri'ni 30 Haziran 1-2 Temmuz 2000 tarihleri arasında gerçekleştirdi.

Kuş Gözlem Günleri'ne Kırşehir, Kayseri, İzmir, Ankara, İstanbul ve Amerika'dan katılan 25 kuş gözlemcisinin buluşma yeri Sultan Sazlığı'ydı. Sultansazlığı Ovaçiftlik Köyü'nde bulunan pansiyona ve yanındaki çadır kampına yerleşen katılımcıların ilk günü, tanışma ve bölgeyi tanımayla geçti. Gözlemciler grup halinde Ovaçiftlik'ten Doğu'ya Örtülüakar Sazlığı'nın Tuzla mevkiine yürüyüp döndüler. O gün Çorak toygarları yol boyunca şarkıları ile bize eşlik ettiler. Sazlarda bıyıklı kamışçınlar ve bataklık kirazkuşları köşe kapmaca oynuyorlardı. Erken göçe başlayan yeşil düdükçünler su kenarında besleniyor, ara sıra sazların üstünde ördekler, saz deliceleri ve küçük karabataklar uçuyordu. Tuzla mevkiinde az sayıda angıt, flamingo ve uzunbacak gördük. Mahmuzlu kızkuşu da kendini gösterip gözlemcileri mutlu etti.

İkinci gün gelen yeni gözlemcilerle beraber Sultansazlığı Müzesi gezildi ve Yahyalı Milli Parklar şefi Orhan Ceylan kısa bir konuşma ile harita üzerinde bölgeyi ve bölge sorunlarını anlattı. Daha sonra gözlemciler Yay Gölü'ne doğru yola çıktı. Yay Gölü'ndeki 200.000 dolayında flamingo ve daha az sayılardaki kervançulluğu, angıt, kılıçgaga, uzunbacak gibi kuş çeşitlerini gözledikten sonra Yay Gölü'nden ayrıldık. Üniversite'nin otobüsü ile Erciyes Dağı kayak merkezine Develi üzerinden ulaştık. Kayak merkezinde telesiyejle Erciyes Dağı'nın son istasyonuna (2900m.) kadar çıkma olanağı bulan gözlemciler kısa bir yürüyüşle dağdaki kuşları gözlediler. Burada ve kayak merkezinde gözlenen türler arasında kaya kartalı, kızıl şahin, dere düdükçünü, kulaklı toygar, kaya kırlangıcı, kaya serçesi, kızıl gagalı dağ kargası, karakulaklı kuyrukkakan, dağ incirkuşu, kuyrukkakan, ve kar serçesi sayılabilir. ikinci günümüz Sultan Sazlığı Ovaçiftlik Köyü 'nde konaklayanların çadır bölgesine bırakılmasıyla sona erdi.

Son günün sabahı sazlığa gelen aracımızla Kayseri'nin Bünyan ilçesi'nde bulunan Tuzla (Palas) Gölü'ne ve Kızılırmak Nehri'ne doğru hareket ettik. Tuzla Gölü'nde görülen kuşlar arasında 500 kadar flarningo, ayrıca angıt, kılıçgaga saymak olası. Tuzlu steplerde üreyen akça cılıbıtları ve yavrularını da gördük. Bahçelerde
büyük ve mavi baştankaralar, kirazkuşu ve karabaşlı kirazkuşları, üveyikler, ak mukallitleri gözledik ve sarıasmaların sesini dinledik bol bol. Kızılırmak Nehri kenarındaysa küçük akbabalar, kaya kartalları ve kızıl şahinler gözlemcileri büyüledi. Kayalık alanlarda ketenkuşları, ak sırtlı kuyrukkakan ve kaya sıvacı kuşları vardı. Son olarak ziyaret ettiğimiz Yertaşın saz mevkiinde bizi karşılayan 600'ün üzerinde ak kanatlı sumru ve 100 kadar bıyıklı sumru şaşkına çevirdi, aynı sazlıkta gülen sumrular, çeltikçiler, angıtlar, leylekler,saz deliceleri ve kızkuşları vardı. Ayrılırken gördüğümüz yılan kartalı pastanın kreması oldu. Tuzla Gölü sonrası Kuş Gözlem Günleri Kayseri şehirlerarası otobüs terminalinde gözlemcilerin uğurlanmasıyla noktalandı. Üç günde üç önemli kuş alanını gezen kuşçuların gözlerinde tatlı bir yorgunluk okunuyordu.

Gezi sırasında gözlediğimiz Sultansazlığı'na yönelik çevresel tehditler arasında, en önemlisi hiç kuşkusuz sazlığı besleyen su oranındaki büyük azalma. Sazlığı besleyen dereler üzerine yapılan barajlar, sulama suyunun bilinçsizce ve gereğinden fazla kullanılması, tarım alanı yaratma ve sıtma ile mücadele etmek için sazlığın kurutulması Sultan Sazlığı 'nın bugünkü duruma gelmesine yol açmıştır. Erciyes Dağı'na yönelik en büyük tehdit ise çarpık yapılaşmadır. Çok sayıda yapılan yollar Erciyes'i dağdan çok, yol şantiyesine çevirmiştir.
Bu yolların yapımı aynı hızda sürerse Dünya'da asfalttan oluşan bir dağa ilk biz sahip olacağız. Hiçbir turistin de asfaltta kayak yapmak için Erciyes asfalt pistine geleceğini sanmıyorum. Ayrıca birbirlerine örümcek ağı gibi bağlanan bu yollarda ileride araba yarışları da düzenleyebiliriz. Arabaların ezdiği kuşları da doldurup Sultansazlığı Müzesi'ne koyarız. Bu kadar kötü gelişmeden sonra henüz Tuz Gölü'ne yönelik bir tehdit bulunmamasının bizler için ne kadar sevindirici olduğunu bilemezsiniz.

Bu etkinliğimizde bizden konukseverliklerini esirgemeyen Ovaçiftlik halkına, Orhan Ceylan Bey'e, gezimiz için araç sağlayan ve sizlere hazırladığımız broşürlerin basılmasında hiçbir yardımı esirgemeyen Tıp Fakültesi Dekanlığı'na ve Dekan Yardımcısı Prof.Dr.Aydın Erenmemişoğlu'na ve telesiyeje ücretsiz binmemizi sağlayan işletme sahibi Hamdi Çolapkorur'a çok teşekkür ediyoruz.

2001 bahar döneminde düzenleyeceğimiz II. Kuş Gözlem Günleri 'nde görüşmek dileğiyle...
Serkan Yılmaz
Erkuş-Erciyes Üniversitesi
Kuş Gözlem ve Gezi Kulübü

Küçük Kerkenezler ve Mogan

Mogan Gölü kışın bünyesinde barındırdığı su kuşlarıyla, özellikle de üreyen dikkuyruk ve pasbaş patka gibi nesli tehlikede olan türleriyle yurdumuzun önemli kuş alanlarından biri. Geçtiğimiz günlerdeki bir gözlem ülkemizdeki kuşçuların dikkatini tekrar bu önemli alana çekti.

Belki de bu alanın geleceğini değiştirecek olaylar zincirinin ilk halkası 1 Eylül gününe rastlıyor. ANKA'nın tanınmış simalarından Süleyman Ekşioğlu Mogan Gölü'nü ve dikkuyrukları bir de akşam gözüyle seyredebilmek için çıktığı geziden geri dönüyor. Güneşin çoktan battığı Gölbaşı'dan Ankara'ya gidebilmek için ilçe merkezine doğru ilerleyen kahramanımızın dikkatini havada uçuşan onlarca kuş birden çekiveriyor. Işığın azlığı dolayısıyla ilk teşhis bu kuşların kerkenez olduğu yönünde oluyor. ilçe merkezindeki otobüs duraklarının yakınlarındaki kavak ağaçları her zamanki konukları küçük karga ve ekin kargalarının yanı sıra bu canlılara da ev sahipliği yapmaktadır. Olayın heyecanı ile Mogan'a giden her kuşçuya bu önemli olayı bizzat yerinde göstermeyi düşünen Süleyman, daha erken saatlerde beklemeye başladığı bu doğanların yeterli ışık altında nesli küresel tehlikede olan küçük kerkenezler olduğunu anlıyor. Sayıları 300-350 arasında olan bu sevimli kuşlar güneşin batımına doğru yörenin her tarafından akın ediyor, geceyi kavaklarda geçiriyor ve özellikle ilçe merkezindeki üstgeçitten inanılmaz görüntüler sergiliyorlar: Alt dallarda küçük kerkenezler, orta ve üst dallarda ise küçük kargalar ile ekin kargaları. 14 Eylül' de Barbaros Demirci'nin yaptığı gözlem ise kuşların yalnızca üstgeçit yanındaki değil, iskelenin aşağı tarafındaki sazlıklardaki kavaklarda da bulunduğunu işaret ediyor.

Bölgede yapılan son gözlem kaydı yine Süleyman'dan: 13 Ekim 2000 ve küçük kerkenez sayısı 60 dolayında. Bu, alandaki,küçük kerkenezlerin yalnızca bir üreme merkezinden gelmediğine ve bölgenin bu tür için göçlerde kullanılan önemli bir konaklama merkezi olduğuna dair bir ipucu olabilir.
Gelecekte bu bölgede yapılacak çalışmaların neslini kurtarmaya çalıştığımız bu tür için bize önemli yararlar sağlayacağına inanıyoruz.

Barbaros Demirci
Süleyman Ekşioğlu
ANKA Kuş Gözlem Topluluğu

Toygar'dan Kayıtlar (Haziran-Ağustos 2000)

Hazırlayan: Metehan Özen

Dikkuyruk Oxyura leucocephala: 3 çift Ulaş Gölü, Sivas, Eken-Güneşin.

Ak kuyruklu kartal Haliaeetus albicilla: 1 genç, Hopa, 8 Ağustos, K. Bahtiyar.

Şah kartai Aquila heliaca: 1, Tekirdağ, 6 Temmuz, B. Soner. 1, çorum, 7 Eylül, I. Fikret.

Bıyıklı doğan Falco biarmicus: 1, Kızılırmak Deltası, 27 Ağustos, SKGT.

Kızıl kumkuşu Calidris ferruginea: 1, Akyatan Gölü, 27 Ağustos, Ö. Doğan. 2, Samandağ, 31 Ağustos, A. Ali.

Deniz düdükçünü Phalaropus lobatus: 1, Samandağ, 31 Ağustos, A. Ali.

Bıyıklı sumru Chlidonias hybridus: 50 çift, Yertaş Sazlığı, 2 Temmuz, Kayseri sayımı.

Ak kanatlı sumru Chlidonias leucopterus: 300 çift, Yertaş Sazlığı, 2 Temmuz, Kayseri sayımı.

Bağırtlak Pterocles orientalis: 5, Kırkpınar Köyü, 27 Ağustos, ERKUŞ.

Boz sağan Apus pallidus: 12, Büyük çamlıca, 16 - 20 Eylül, İKGT.

Küçük sağan Apus affinis: 12, Antakya, Ağustos, A. Ali.

Derekuşu Cinclus cinclus: 6, Hopa, 8 Ağustos, K. Bahtiyar.

Taş bülbülü Irania gutturalis: 1 çift, Kayseri, Haziran, Ö. Uygar.

Benekli bülbül Luscinia luscinia: 1, Rumeli Feneri, 30 Ağustos, İKGT.

Alaca kuyrukkakan Oenanthe pleschanka: 3, Antakya, Ağustos, A. Ali.

Taş kızılı Monticola saxatilis: 2, Ürgüp, 3 Temmuz, B. Soner.

Kara sinekkapan Ficedula hypoleuca: 1, Küçük çamlıca, 20 Ağustos, İKGT.

Kar serçesi Montifringilla nivalis: l0, Erciyes, 1 Temmuz, Kayseri sayımı.

Şakrak Pyrrhula pyrrhula: 4, şavşat - Karagöl, 10 Ağustos, K. Bahtiyar.

Kara iskete Serinus pusillus: 3, Pınarbaşı, 21 Mayıs, ERKUŞ.

Kızıl kirazkuşu Emberiza caesia: 3, Antakya, Ağustos, A. Ali.

İKGT: Istanbul Kuş Gözlem Topluluğu
SKGT: Samsun Kuş Gözlem Topluluğu
ERKUŞ: Erciyes Üniversitesi Kuş Gözlem ve Gezi Kulubü.

İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu Sonbahar Dönemi Göç Raporu

Alanlar: 1- Büyük Çamlıca Tepesi, 2- Anadolu Kavağı, 3- Kavacık, 4- Cerrahpaşa Hastanesi.

Zaman: 16 - 26 Eylül 2000

Kuş Türleri                                         Toplam Sayı                              Alanlar

Leylek Ciconia ciconia                           82                                        (1,2,4)
Kara leylek Ciconia nigra                     1250                                      (1,2,4)
Balık kartalı Pandion haliaetus                 2                                         (1,2)
Kara çaylak Milvus milvus                       2                                         (1,2)
Yılan kartalı Circaetus gallicus               507                                       (1,2,3)
Küçük akbaba Nephron percnopterus     1                                         (2)
Saz delicesi Circus aeruginosus               19                                       (1,2,4)
Bozkır delicesi Circus macrourus             1                                         (1)
Atmaca Accipiter nisus                           229                                      (1,2,3,4)
Yaz atmacası Accipiter brevipes            1253                                     (1,2,3,4)
Çakır kuşu Accipiter gentilis                    2                                         (1,2)
Şahin Buteo buteo                                  6921                                     (1,2,3,4)
Kızıl şahin Buteo rufinus                           1                                         (1)
Arı şahini Pernis apivorus                       99                                        (1,2,4)
Küçük kartal Hieraetus pennatus           38                                         (1,2,3,4)
Küçük orman kartalı Aquila pomarina    7676                                     (1,2,3,4)
Ulu doğan Falco cherrug                          1                                         (3)
Bıyıklı doğan Falco biarmicus                   1                                         (1)
Gökdoğan Falco peregrinus                     1                                         (2)
Delice doğan Falco subbuteo                  14                                         (1,2,3,4)
Kerkenez Falco tinnunculus                    2                                          (1,2)
Küçük kerkenez Falco naumanni               4                                          (1,2,4)

                                                        Toplam 18.614







DHKD Merkez Ofisi: Büyük Pastane Caddesi NO:43-45 Kat:5-6 Bahçekapı-Istanbul
Tel: (0 212) 528 20 30 Faks: (0 212) 528 20 40 e-posta: kelaynak@dhkd.org.   http://www.dhkd.org
Ankara Ofisi: Anafartalar Caddesi 17/5 Ulus, Ankara
Tel: (0 312) 310 28 45 . (0 312) 310 33 03 (2 hat) Faks: (0 312) 310 66 42   e-posta: ankara.ofis@dhkd.org
Yayıma Hazırlayan: Bahtiyar Kurt
Düzelti: Deniz Öztok
Tasarım ve Uygulama: PENCERE Grafik Tasarım Tel: (0 212) 216 49 19/20 Faks: (0 212) 216 49 21